Кафедра беларускага мовазнаўства

Выява кантакту

Гапоненка Ірына Алегаўна

доктар філалагічных навук, прафесар
Вышэйшая навучальная установа, якую закончыла, спецыяльнасць: Беларускі дзяржаўны універсітэт, філалагічны факультэт, спецыяльнасць "Беларуская мова і літаратура, руская мова і літаратура".
Галіны мовазнаўства, у якіх працуе і можа выступаць у якасці эксперта, апанента: гістарычная лексікалогія, гістарычная і сучасная антрапаніміка, гісторыя беларускай арфаграфіі.
Назва кандыдацкай дысертацыі, год абароны, навуковы кіраўнік: "Арфаграфія беларускіх выданняў пачатку ХХ стагоддзя", 1993, навук. кір. - прафесар Л.М. Шакун.
Назва доктарскай дысертацыі, год абароны: "Станаўленне нормаў беларускай літаратурнай мовы XIX-пач. XX ст. у галіне графікі, арфаграфіі, лексікі", 2014.
Колькасць навуковых публікацый: звыш 160.
+375 17 392-51-42
г. Мінск, вул. К. Маркса, 31, аўд. 51
 220030

E-mail: Гэты адрас электроннай пошты абаронены ад спам-ботаў. У вас павінен быць уключаны JavaScript для прагляду.

Асноўныя навуковыя і навукова-метадычныя публікацыі:

Орфография белорусских изданий начала ХХ века. Автореф. канд. дис. Мінск, БГУ, 1993. 18 с.

Мова «Нашай Нівы». Варыянтнасць. Сінанімія. Калектыўная манаграфія. Мінск, «Беларуская навука», 2005. 387 с. (у сааўтарстве з Анісім А. М., Капыловым І. Л., Крыўко М. Н., Лемцюговай В. П., Маракулінай Т. М., Усціновіч Г. К.).

Слоўнік мовы "Нашай Нівы". У 5 тамах. Т. 2. Мінск, "Тэхналогія", 2007. 624 с. (у сааўтарстве з Капыловым І. Л., Лемцюговай В. П., Т. П. Скрыпко, Г. К. Усціновіч; Пад рэд. В. П. Лемцюговай).

Cерыя нарматыўных даведнікаў "Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь":

Мінская вобласць. Мінск, "Тэхналогія", 2003. 604 с. (у сааўтарстве з Капыловым І. Л., Лемцюговай В. П. і інш.);

Гродзенская вобласць. Мінск, "Тэхналогія", 2004. 469 с. (у сааўтарстве з Лемцюговай В. П., Янушкевічам С. А., Янушкевіч Л. Л.);

Гомельская вобласць. Мінск, "Тэхналогія", 2006. 382 с. (у сааўтарстве з Багамольнікавай Н. А., Лемцюговай В. П., Станкевіч А. А.);

Магілёўская вобласць. Мінск, "Тэхналогія", 2007. 407 с. (у сааўтарстве з Лемцюговай В. П., Шаруха І. М., Шаруха Т. У).

Брэсцкая вобласць. Мінск, "Тэхналогія", 2010. 319 с. (у сааўтарстве з В. М. Емельяновіч, З. М. Заіка, Лемцюговай В. П., Н. Р. Якубук).

Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Латвійскай Рэспублікі на беларускую мову / Способы и правила перадачи географических названий Латвийской Республики на белорусский язык. Тэхнічны кодэкс. Мінск, 2009. 47 с.

Асаблівасці фарміравання арфаграфічных норм у пачатку ХХ ст. // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітар. навук, 1993, № 3. С. 117-123.

Беларускiя выданнi лацiнкай ХIХ - пач. ХХ ст. // Dziedzictwo przeczłości związków językowych, literackich i kulturowych polsko-bałto-wschodniosłowiańskich: Матэрыялы міжнар. навук. канф. (Supraśl, 16-18 ХІ 1997). Białystok, 1997. С. 13-17.

З гiсторыi арфаграфii сучаснай беларускай мовы (спроба перыядызацыi) // Веснiк БДУ. Серыя 4, 1998, № 3. С. 24-27.

Лексiчныя запазычаннi ў беларускай мове пач. ХХ ст. i асаблiвасцi iх фармальнай адаптацыi // Беларуская лiнгвiстыка, № 49, 1999. С. 46-53.

Арфаграфiчная спецыфiка беларускiх выданняў ХIХ cт. // Весці Гомельскага дзяржаўнага універсітэта імя Ф.Скарыны. № 2 (Беларуская мова. Вып. 25). Гомель, 2000. С. 28-35.

Беларускі іменаслоў перыяду першага беларускага Адраджэння: Каталіцкія і праваслаўныя імёны // Роднае слова, 2001, № 10. С. 42-45.

Беларускі іменаслоў перыяду першага беларускага Адраджэння: Аўтарскія подпісы і псеўданімы // Роднае слова, 2002, № 4. С. 45-48.

Беларуская мова пачатку ХХ стагоддзя на польска-рускім моўна-культурным сумежжы // Паланістыка 2001. Маладая паланістыка. Мінск, 2002. С. 73-95.

Цыкл артыкулаў з гісторыі беларускай пунктуацыі:

Беларуская пунктуацыя. З гісторыі знакаў прыпынку // Роднае слова, 2004, № 3. С. 70-72.

Кропка // Роднае слова, 2004, № 4. С. 71-72.

Коска // Роднае слова, 2004, № 5. С. 32-34.

Двукроп'е // Роднае слова, 2004, № 6. С. 65-66.

Кропка з коскай // Роднае слова, 2004, № 7. С. 47-48.

Пытальнік // Роднае слова, 2004, № 8 С. 58-59.

Клічнік // Роднае слова, 2004, № 9. С. 55-57.

Дужкі. Двукоссе // Роднае слова, 2004, № 10. С. 62-64.

Працяжнік. Шматкроп'е // Роднае слова, 2004, № 11. С. 67-69.

Камбінаваныя знакі прыпынку. З гісторыі станаўлення пунктуацыйных тэрмінаў // Роднае слова, 2004, № 12. С. 50-52.

Украинские языковые элементы в белорусском языке начала ХХ века // Язык и культура. Выпуск 8. Том IV. Межкультурная коммуникация. Киев, Издательский дом Дмитрия Бураго, 2005. С. 91-98.

Беларускія прозвішчы: Упарадкаванне правапіснага афармлення // Роднае слова. № 5, 2006. С. 37-40.

Скланенне прозвішчаў // Роднае слова. № 6, 2006. С. 29-33.

Перадача беларускіх прозвішчаў: Унармаванне рускамоўнай формы // Роднае слова, 2007, № 4. С. 27-31.

Перадача беларускіх прозвішчаў лацінкай // Роднае слова, 2007, № 6. С. 22-26.

Cтанаўленне нормаў новай беларускай літаратурнай мовы ў пачатку ХХ стагоддзя на агульнаславянскім фоне // Матэрыялы IV Міжнар. кангрэса беларусістаў «Беларуская культура ў кантэксце культур еўрапейскіх краін» (Мінск, 6 - 9 чэрвеня 2005 г.) / пад рэд. С. Запрудскага, Г. Цыхуна. - Мінск: Лімарыус, 2010. 232 с. (Беларусіка = Albarutheniсa; кн. 30). С. 65-70.

Іншамоўныя элементы ў беларускай мове перыяду нацыянальнага адраджэння: семантычны аспект // Studia białorutenistyczne / Беларускія даследаванні / Belarusian studies 3. Люблін, 2009, с. 299-320.

Этнонімы ў беларускай мове ХІХ-пачатку ХХ ст. // Роднае слова, 2010, № 9. С. 42-46.

Графіка і арфаграфія беларускіх выданняў ХІХ - пачатку ХХ стагоддзя. Вучэбна-метадычны дапаможнік. Мінск, РІВШ БДУ, 2002. 78 с.

Тэставыя заданні па беларускай дыялекталогіі. Вучэбны дапаможнік. Мінск, БДУ, 2002. 22 с. (у сааўтарстве з Трайкоўскай В. П).

Беларуская дыялекталогія ў табліцах і схемах. У дзвюх частках. Частка 1. Фанетыка. Мінск, БДУ, 2005. 29 с. (у сааўтарстве з Трайкоўскай В. П.).

Беларуская дыялекталогія ў табліцах і схемах. У дзвюх частках. Частка 2. Марфалогія. Мінск, БДУ, 2008. 47 с. (у сааўтарстве з Трайкоўскай В. П.).

Беларуская дыялекталогія. Вучэбна-метадычны комплекс. Мінск, БДУ, 2008. 222 с. (у сааўтарстве з Трайкоўскай В. П.).

Дыялекталагічная практыка. Праграма. Мінск, 2010. 40 с. (у сааўтарстве з Трайкоўскай В. П.).

Беларуская дыялекталогія. Тыпавая праграма. Мінск, РІВШ БДУ, 2009. 16 с. (у сааўтарстве з Трайкоўскай В. П.). 

Старабеларускія анамастычныя традыцыі ў беларускім анамастыконе ХІХ – пачатку ХХ ст. // Studia białorutenistyczne / Zakł. Białorutenistyki Inst. Filologii Słowiańskiej; red. R. Radzik, M. Sajewicz. Lublin, 2011. Т. 5. С. 319–330.

Лексіка беларускай літаратурнай мовы ХІХ – пачатку ХХ ст. : асаблівасці станаўлення і развіцця. Мінск : БДУ, 2012. 307 с.

Эргонімы ў беларускай мове пачатку ХХ ст. // Роднае слова. 2011. № 2. С. 43–47.

Асаблівасці аўтарскага лексікону Янкі Купалы і Якуба Коласа: пазаслоўнікавая лексіка ў творах пачатку ХХ ст. // Роднае слова. 2012. № 2. С. 36–39.

Варыянты харонімаў Расія, Польшча і этнонімаў рускі, паляк у беларускай мове ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя // Studia białorutenistyczne / Zakł. Białorutenistyki Inst. Filologii Słowiańskiej; red. R. Radzik, M. Sajewicz. Lublin, 2012. Т. 6. С. 233–244.

Запазычанні ў беларускай мове ХІХ ст. (на матэрыяле Слоўніка беларускай мовы І. Насовіча, 1870)  // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. рэд. М. Р. Прыгодзіча. Мінск : БДУ, 2013. С. 37–42.

Шляхі папаўнення абстрактнай лексікі ў беларускай мове ХІХ ст. // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. рэд. М. Р. Прыгодзіча. Мінск : БДУ, 2013. С. 42–44.

Беларуская анамастычная сітуацыя ХІХ ст. // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. рэд. М. Р. Прыгодзіча. Мінск : БДУ, 2013. С. 44–50.

Агульная характарыстыка графікі і арфаграфіі // Беларуская мова і мовазнаўства: ХІХ стагоддзе / пад агул. рэд. М. Р. Прыгодзіча. Мінск : БДУ, 2013. С. 50–63.

Спецыфіка нормы беларускай літаратурнай мовы ХІХ – пачатку ХХ ст. // Веснік БДУ. Сер. 4 : Філалогія. Журналістыка. Педагогіка. 2013. № 3. С. 25–32.

Мова “Нашай Нівы”: семантыка, стылістыка / пад рэд. В. П. Лемцюговай. Мінск: Беларус. навука, 2014. – 363 с. (У суаўт.).

Моўная палітыка і грамадская сітуацыя на Беларусі ХІХ – пачатку ХХ ст. у асвятленні замежных даследчыкаў // Польска-беларускія моўныя літаратурныя, гістарычныя і культурныя сувязі : Матэр. XIХ Мiжнар. навук. канф. “Шлях да ўзаемнасцi”, Беласток, 20–21 верасня 2013 г. / пад рэд. М. Кандрацюка, Б. Сегеня. Том XIV. Беласток, 2014. С. 49–65.

Слоўнік мовы «Нашай Нівы», 1906–1915 : у 5 т. Т. 3. НАН Беларусі, Ін-т мовазнаўства; пад рэд. В.П.Лемцюговай, А.М.Анісім. Мінск: Тэхналогія, 2015. 624 c.

Даследаванне этымалогіі онімаў – навуковая задача ці фантазійныя практыкаванні? // Роднае слова. 2016. № 9. С. 29-32; № 10. С. 28-30.

Што такое беларускае прозвішча // Роднае слова. 2017. № 10. С. 26-29.

Беларуская пунктуацыя: з гісторыі станаўлення. Мінск: БДУ, 2018. 62 с.

Беларуская каляровая тапанімія (на фоне сусветнай) // Роднае слова. 2018. № 5. С. 31-34; № 6. С. 29-33.

Беларускае кнігадрукаванне ХІХ – пачатку ХХ стагоддзя: характэрныя асаблівасці // Труды БГТУ. 2018. № 1: Принт-  и медиатехнологии. С. 68-76.

Корни наших фамилий / Карані нашых прозвішчаў. Мінск, 2018. 672 с. (У суаўтарстве з В.П.Лемцюговай).

Влияние восточнославянских языков на белорусский язык начала ХХ века / Wpływ języków wschodniosłowiańskich na język białoruski na początku XX w. // Studia Białorutenistycznе. – Vol 12 (2018). – S. 191–213.

Беларуская пунктуацыя: з гісторыі станаўлення. – Мінск: БДУ, 2018. – 62 с.

Беларуская дыялекталогія : электронны вучэбна-метадычны комплекс для спецыяльнасці 1-21 05 01 «Беларуская філалогія (па напрамках)» / І.А.Гапоненка ; БДУ, Філалагічны фак., Каф. гісторыі беларускай мовы. – Мінск : БДУ, 2018 г. – 224 с.

Імёны па бацьку ў беларускай антрапанімічнай сістэме // Роднае слова. – 2019. – №4. – С.28–30; 2019. – №5. – С.28–31.

Спецыфіка жаночага іменавання // Роднае слова. – №10. – 2019. – С.27–30.

Беларуская антрапанімія: гісторыя, навукова-практычная арыентацыя. Вучэбна-метадычны дапаможнік. – Мінск: БДУ, 2019. – 250 с.

Станаўленне нормаў беларускай літаратурнай мовы пачатку ХХ ст. на іншаславянскім фоне // Slovanské spisovné jazyki v synchrónii a diachrónii: západoslovanský a východoslovanský context. Zborník abstraktov vedeckých príspevkov. Viktória Liashuk (ed.). – Belianum, 2019. – S.22–23.

The Colour Names in Belarusian, Russian and Polish Toponymy: Frequency, Ways of Implementation of Semantics, Ethnic Meaningful Characteristics // Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin – Polonia.Vol. XXXVII Sectio FF 2-2019. – S.41–55.


Специальность «Белорусская  филология (по направлениям)» код специальности 1-21 05 01

Типовой учебный план 1-21 05 01-01 2013
Типовой учебный план 1-21 05 01-02 2013
Типовой учебный план 1-21 05 01-03 2013

Семестр 4. Беларуская дыялекталогія (лекцыі, практычныя) (ст. і завочн.)

Семестр 4. Спецкурс “Беларуская і руская антрапанімія” (лекцыі, практычныя)

Семестр 6. Спецсемінар “Графіка і арфаграфія беларускіх выданнях ХІХ–пачатку ХХ ст.” (практычныя)

Семестр 7. Спецсемінар “Гісторыя беларускай арфаграфіі новага перыяду” (лекцыі, практычныя) (завочн.)